همه چیز در مورد زردی نوزاد
زردی نوزادی چیست؟
زردی نوزادی به معنای تغییر رنگ پوست و چشم نوزاد به رنگ زرد است. لازم به ذکر است که زردی نوزادی به علت افزایش بیش از حد سطح خونی بیلی روبین (رنگدانه زرد موجود در گلبول‌های قرمز) اتفاق می‌افتد. اکثر نوزادانی که از هفته ۳۵ام حاملگی به بعد متولد شده‌اند، به زردی مبتلا نمی‌شوند. به ندرت، سطوح غیر عادی بیلی روبین خون (به خصوص در مواقع حضور عوامل خطر برای زردی شدید) می‌تواند نوزاد را در معرض خطر آسیب مغزی قرار دهد.
زردی نوزاد (neonatal jaundice) یک وضعیت رایج و معمولا بی‌خطر در نوزادان تازه متولد شده است که سبب زرد شدن پوست و سفیده‌ی چشم‌ها میشود. دیگر علائم زردی نوزاد عبارتند از:
زردی معمولاً ابتدا روی صورت ظاهر میشود و با افزایش سطح بیلی روبین به سمت قفسه سینه، شکم، بازوها و پاها حرکت میکند. سفیدی چشم نیز می‌تواند زرد به نظر برسد. مشاهده زردی در نوزادانی که رنگ پوست تیره‌تری دارند دشوارتر است.
اگر کودک شما:
پوستی زرد یا نارنجی دارد (تغییر رنگ پوست از سر نوزاد شروع میشود و به انگشتان پا گسترش می‌یابد).
به سختی از خواب بیدار میشود یا اصلاً نمی‌خوابد.
به خوبی شیر تغذیه نمی‌کند.
خیلی دمدمی مزاج است.
پوشک خیس یا کثیف کافی ندارد (حداقل 4-6 پوشک کاملا خیس در 24 ساعت و 3 تا 4 مدفوع در روز تا روز چهارم).
با صدای بلند گریه میکند.
سر یا گردن و پاشنه پای او به عقب و بدن نوزاد به جلو خم شده است.
دارای بدنه فلاپی است.
حرکات چشم عجیبی دارد.
این ها می‌تواند از علائم تجمع بیش از حد بیلی روبین در خون نوزاد و وقوع بیماری زردی (یرقان) باشد. اگر درمان زردی صورت نگیرد می‌تواند عواقب جبران ناپذیری مانند موارد زیر باشد:
از دست دادن شنوایی نوزاد
اسپاسم عضلانی نوزاد
کمبود توان عضلانی نوزاد
حرکات غیر ارادی و کنترل نشده
مشکلات نوزاد در صحبت کردن
نگاه دائمی به بالا چشمان نوزاد
مشکلاتی در حفظ هماهنگی حرکات نوزاد
رشد نامناسب مینای دندان نوزاد
زردی نوزاد چقدر طول میکشد؟
علائم زردی نوزاد معمولا ۲ الی ۳ روز بعد از متولدن شدن ایجاد میشود و اگر هیچ اقدام درمانی صورت نگیرد معمولا تا رسیدن نوزاد به دو هفتگی به صورت خود به خودی درمان برطرف میشود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بچه‌ی شما ظرف ۷۲ ساعت بعد از متولد شدن برای تشخیص زردی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. اگر علائم زردی در او شناسایی شود، به سرعت با یک ماما یا یک دکتر آنلاین عمومی صحبت کنید. با اینکه معمولا زردی نوزاد جای نگرانی ندارد اما باید مشخص شود که آیا فرزند شما نیازمند درمان است یا خیر. اگر وضعیت زردی نوزاد خود را در منزل زیر نظر دارید و متوجه پیشرفت علائم زردی یا کاهش اشتها در او شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
چرا نوزاد من دچار زردی میشود؟
دلیل زردی نوزاد، تجمع بیلی‌روبین در خون است، بیلی‌روبین یک ماده‌ی زرد رنگ است که در هنگام پاره شدن گلبول‌های قرمز حامل اکسیژن در بدن، به درون خون آزاد میشود. دلیل شایع بودن زردی در نوزادان این است که تعداد گلوبول‌های قرمز آن‌ها بالا است و این گلبول‌های قرمز به سرعت تولید و پاره می‌شوند. همچنین، کبد نوزاد به طور کامل تشکیل نشده بنابراین، توانایی پایین‌تری در خارج کردن بیلی‌روبین از خون دارد.
زمانی که نوزاد به ۲ هفتگی می‌رسد، توانایی کبدش در تغییر شکل بیلی‌روبین افزایش پیدا میکند بنابراین، به طور معمول در این سن، زردی بدون اینکه هیچ آسیبی به نوزاد شما وارد کند، از بین می‌رود. در تعداد کمی از موارد، ممکن است دلیل زردی یک بیماری باشد. اگر علائم زردی ظرف ۲۴ ساعت بعد از تولد بروز کند، احتمال بیمار بودن نوزاد بالاتر می‌رود.
چرا کودکان دچار زردی می شوند؟ (علت زردی نوزادان)
بیلی روبین بیش از حد نرمال (هیپربیلی روبینمی) علت اصلی زردی است. بیلی روبین، که مسئول رنگ زرد در زردی نوزادی است، بخش طبیعی رنگدانه‌ای است که از تخریب گلبول‌های قرمز پیر و استفاده شده آزاد میشود. نوزادان در مقایسه با بزرگسالان میزان بیلی روبین بیشتری تولید می‌کنند، زیرا در طی چند روز اول، به علت تولید بیشتر و تخریب سریع‌تر گلبول‌های قرمز بیلی روبین بیشتری تولید میشود.
به طور معمول، کبد بیلی روبین را از جریان خون فیلتر میکند و آن را به داخل روده منتقل میکند. کبد نابالغ نوزاد اغلب نمی‌تواند بیلی روبین را به سرعت و به انداز کافی تصفیه کند، و باعث ایجاد بیلی روبین بیش از حد نرمال میشود. زردی به دلیل این شرایط طبیعی نوزادان، زردی فیزیولوژیک نامیده میشود و معمولا در روز دوم یا سوم زندگی ظاهر میشود. دلایل مهم بروز این بیماری را در جدول زیر قرار دادیم:
| دلایل بالا رفتن میزان بیلی روبین | نشانه‌های همراه با هیپربیلی روبینمی کونژوگه |
|---|---|
| کمبود G۶PD | عفونت کلستاز |
| سندروم کریگلر نجار | سپسیس نوزادی |
| سندرم ژیلبرت کبدی | آسیب سلول‌های کبدی |
| زردی فیزیولوژیکی | بیماری‌های متابولیک نوزادان (مثلاً گالاکتوزمی یا تیروزینمی) |
| ناسازگاری گروه خونی مادر و کودک ABO و RH | کمبود آلفا یک آنتی تریپسین |
| سندرم آلاژیل |
زردی تا چه اندازه شایع است؟
زردی نوزاد یکی از شایع‌ترین وضعیت‌ها در میان نوزادان تازه متولد شده است. تخمین زده شده که از هر ۱۰ نوزاد، ۶ نوزاد دچار زردی می‌شوند. همچنین، از هر ۱۰ نوزاد زودرس ۸ نوزاد به زردی مبتلا می‌شوند.
اما از هر ۲۰ نوزاد، سطح بیلی‌روبین تنها در یک نوزاد به قدری بالا می‌رود که نیاز به درمان پیدا میکند. به دلایل نامشخصی، شیردهی خطر ایجاد زردی در نوزاد را افزایش می‌دهد و این نوع زردی می‌تواند یک ماه یا حتی بیشتر، طول بکشد.
زردی نوزادان چگونه درمان میشود؟
درمان زردی نوزاد به علت بیماری، سطح بیلی روبین و سن نوزاد بستگی دارد.
زردی خفیف پس از 1 یا 2 هفته از بین می رود زیرا بدن نوزاد خود به خود از شر بیلی‌روبین اضافی خلاص می شود. برای نوزادان مبتلا به زردی شیردهی، مادران باید بیشتر به نوزاد شیر بدهند. اگر نوزاد به اندازه کافی شیر مادر دریافت نمی‌کند، پزشک ممکن است مصرف آن با شیر خشک را پیشنهاد کند. استفاده از طب سنتی برای درمان زردی نوزاد یکی از روش‌های خانگی است که از قدیم رواج داشته و تا امروزه نیز ادامه دارد. در این روش استفاده از گیاهان دارویی مانند ترنجبین، شیر خشت، آب انار و غیره استفاده میشود که به دفع زودتر بیلی روبین خون نوزاد کمک میکند.
اما در مواردی ممکن است نوزاد زردی شدیدتری داشته باشد که بهتر است از روش‌های زیر برای درمان زردی نوزاد خود استفاده کنید:
درمان زردی نوزاد با دستگاه فتوتراپی (نور درمانی)
دستگاه فتوتراپی با تابش نور خاص و طول موج به بدن نوزاد، می‌تواند بیلی روبین را به شکلی تبدیل کند تا به‌صورت ادرار از بدن نوزاد دفع شود. از مزیت‌های استفاده از دستگاه زردی نوزاد می‌توان به کم‌هزینه بودن آن، استفاده راحت و آسان در منزل، درمان بی‌خطر و سریع ترین راه درمان زردی نوزاد اشاره کرد.
انتقال خون برای درمان زردی
زمانی که استفاده از دستگاه زردی نوزاد جوابگوی درمان بیماری نیست و درجه بیلی روبین خون نوزاد بسیار بالا است، با تشخیص و تجویز پزشک، انتقال و جایگزین کردن خون نوزاد با خون تازه در مقادیر کم، درمان زردی نوزاد صورت می‌گیرد.
معمولا زردی نوزاد نیازی به درمان ندارد زیرا همان طور که پیش از این گفتیم، این مشکل ظرف ۱۰ الی ۱۴ روز بدون هیچ اقدام خاصی برطرف میشود. با این حال، امکان دارد که زردی بیشتر از دو هفته هم طول بکشد. تنها زمانی نیاز به درمان وجود دارد که درجه زردی نوزاد رو به افزایش باشد زیرا بالا بودن بیش از حد درجه زردی نوزاد می‌تواند سبب نفوذ بیلی‌روبین به مغز و در نتیجه، آسیب مغزی شود. دو روش درمانی اصلی برای زردی نوزادان وجود دارد که در بیمارستان انجام می‌شوند تا میزان زردی نوزاد را به سرعت پایین بیاورند:
- نور درمانی (phototherapy): طول موج خاصی از نور روی پوست نوزاد تابیده میشود و بیلی‌روبین را به ترکیبی تبدیل میکند که توسط کبد راحت‌تر شکسته میشود.
- ترانسفیوژن تبادلی (exchange transfusion): در این روش خون نوزاد از طریق یک لوله‌ی نازک (کاترر) که در عروق خونی او قرار می‌گیرد، از بدن او خارج شده و با خون یک اهدا کننده جایگزین میشود. بدن بسیاری از نوزادان خیلی خوب به این روش واکنش نشان می‌دهند و بعد از چند روز می‌توانند از بیمارستان مرخص شوند.
سبک زندگی و درمان های خانگی زردی نوزاد چه هستند؟
هنگامی که زردی نوزاد شدید نیست، پزشک ممکن است تغییراتی در تغذیه ی نوزاد ایجاد کند. تغییر در برنامه غذایی نوزاد می‌تواند سطح بیلی روبین را کاهش دهد. اگر سوال یا نگرانی درباره مقدار یا زمان نیاز کودک به تغذیه دارید، یا اگر مشکلی با شیر مادر دارید، با پزشک خود صحبت کنید. موارد زیر ممکن است درمان زردی باشند و زردی نوزادی را کاهش دهند:
تغذیه مکرر: تغذیه مکرر شیر بیشتری در اختیار نوزاد قرار می دهد و موجب حرکت بیشتر روده میشود. حرکت بیشتر روده، موجب دفع مدفوع بیشتر و در نتیجه کاهش میزان بیلی روبین نوزاد میشود.
تغذیه تکمیلی: اگر کودک شما دچار مشکل تغذیه با شیر مادر است، یا کاهش وزن پیدا کرده است، یا آب بدنش را از دست داده و دچار خشکی و کم آبی شده است، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که کودک ۲ تا ۳ روز فقط شیر خشک مصرف کند و پس از آن دوباره شیر مادر را شروع کنید. از پزشکتان راجع به گزینههای مناسب تغذیه‌ای برای نوزادتان مشورت بخواهید.
درمان زردی نوزاد در طب سنتی
زرد شدن زبان نشانه چیست؟ در طب سنتی درمانهای بی‌شماری برای زردی نوزاد وجود دارد که همچنان در میان عامه مردم برای درمان این مشکل در نوزادان استفاده میشود. بهتر است بدانید پیش از استفاده از هر گونه دارو یا گیاه خاصی برای درمان نوزاد دچار زردی باید با پزشک مشورت کنید. برخی از این روش‌ها باورهای غلطی بوده که تنها باعث تشدید شرایط کودک می‌شوند. از جمله درمانهای زردی نوزاد در طب سنتی می‌توان موارد زیر را نام برد.
رژیم غذایی مادر برای نوزاد دچار زردی چیست؟
علاوه بر موارد گفته شده یکی از مهم‌ترین مواردی که بر درمان زردی نوزاد، موثر است، رژیم مادر در شیردهی و تغذیه در دوران بارداری است. بهتر است در این دوران مادران بیشتر از خنکی جات مانند عرق شاتره یا کاسنی و خاکشیر استفاده کنند تا به این ترتیب شیر آن‌ها خنک شده و بیلی روبین اضافی دفع شود.
از دیگر مواردی که مادران شیرده می‌توانند به رژیم غذایی خود برای درمان زردی نوزاد اضافه کنند، عبارت‌اند از:
- استفاده از میوه‌هایی مانند لیمو شیرین، لیمو ترش، هندوانه، سیب و غیره.
- استفاده از سبزیجاتی مانند کرفس و اسفناج
- خوردن آب سیب و آب هندوانه به همراه نبات
- استفاده از روغن زیتون در غذاها
- خوردن چای
- استفاده بیشتر از ماهی و مرغ (گوشت‌های سفید)
- خوردن لبنیات
- خوردن دوغ در کنار غذا
- می‌توانید فرنی، شیر برنج یا عدسی و غیره را نیز به رژیم خود اضافه کنید.
دقت داشته باشید با مصرف غذاهایی از جمله کاچی، بادام زمینی، توت، کنجد، گلاب، بادمجان، پرتقال، پسته و مواد غذایی که طبع گرمی دارند تا حد امکان خودداری کنید. همچنین هرگونه تغییر در رژیم غذایی باید با مشورت پزشک انجام شود، زیرا در مواردی ممکن است غذایی که مادر مصرف میکند، از جمله غذاهای ممنوع برای کودکان زیر ۲ سال باشد.
از کجا بفهمیم زردی خوب شده است؟
پیش از اشاره کردیم که باید به صورت دوره‌ای نوزاد آزمایش دهد تا سطح بیلی روبین خون او مشخص شود. از این طریق می‌توان روند بهبود را پیگیری کرد. معمولا بعد از ۲ هفته علائم زردی نوزاد از بین رفته و رنگ پوست و چشم کودک به حالت عادی باز می‌گردد. دیگر خبری از قولنج و گریه‌های مداوم یا مشکلات گوارشی و علائم مشکلات کبدی نیست و در نهایت اگر زردی نوزاد ناشی از بیماری دیگری نباشد به وضعیت طبیعی بازمی‌گردد.